Mijn lieve, dappere, grappige en ambitieuze neef Jonatan is er niet meer. 16 jaar is hij geworden. Hij had een hersentumor die ondanks alle behandelingen en inspanningen bleef groeien.

Misschien denk je bij jezelf: waarom zou je dit met mij willen delen? Omdat gedeelde smart halve smart is, heb ik de afgelopen periode gemerkt.

Omdat ik (en misschien jij ook?) de neiging heb om vaker de leuke dingen eerder dan de minder leuke dingen te delen. Terwijl verdriet ook kan verbinden, herkenning geeft.

Omdat ik misschien net iets trager of anders reageer dan je van me gewend bent.

En omdat ik voor mezelf en misschien ook voor jou er een paar leerpunten uit deze situatie probeer te halen. Waardoor het verdriet en afscheid misschien 1% dragelijker worden.

Ontzettend belangrijk: luister en handel pro-actief

Als je door zo’n achtbaan van een ziekteproces gaat, dan merk je hoe fijn het is als er naar je wordt geluisterd. En dat de zorgprofessional proactief meedenkt en handelt. Bijvoorbeeld door alert te blijven bij gebruik van morfine. Is de pijn zo voldoende onder controle? Heeft de zorgvrager nog ontlasting?

Met jouw kennis kun je als verzorgende en verpleegkundige zoveel bijdragen. Want als je doodziek bent, is het niet fijn om gekweld te worden door buikpijn vanwege ontlasting die vastzit.

Besef: aan ziek zijn en mantelzorgen heb je al snel een dagtaak

Vanaf het moment dat Jonatan ziek werd, raakten hij en zijn gezin in een soort parallelle wereld. Met enorm veel doktersbezoeken, onderzoeken, operaties, behandelingen, fysio, enzovoorts. Als gewone, redelijke gezonde mensen (dat hoop ik voor jou) heb je meestal niet in de gaten hoeveel tijd en energie een ernstige ziekte vreet.

Over doodgaan is weinig bekend

Dat is niet waar, natuurlijk is er veel bekend over doodgaan. Maar als ‘gewoon’ mens heb je er meestal maar weinig mee te maken en is de kennis beperkt. Goed voor jou als verzorgende of verpleegkundige om mee te nemen in je achterhoofd. En om bespreekbaar te maken wat de zorgvrager en zijn familie graag willen weten. Als iemand meer kennis heeft, kan hijzelf beter de regie houden. En kun je angst verminderen of wegnemen.

Weet jij eigenlijk wat jou naasten willen bij overlijden?

Weet jij eigenlijk wat jouw naasten willen in geval ze overlijden? Hopelijk is het heel ver weg. Toch is het goed om met je eigen geliefden en naasten te bespreken wat ze willen en natuurlijk ook wat jij wilt. Jonatan’s overlijden ging vooraf aan een periode waarin bekend was dat hij niet beter zou worden. Hij heeft met zijn ouders en broer doorgesproken dat hij begraven wilde worden. Samen hebben ze gesproken over de muziek op de afscheidsbijeenkomst. Het is een hele troost in zo’n moeilijke situatie als je weet wat iemand wil.

Mensen helpen graag

In de afgelopen periode is me opgevallen, hoe graag mensen willen helpen. Puberende vrienden die filmavonden hielden bij Jonatan thuis. Buren die kookten en boodschappen deden. Bloemenmannen die hun principes overboord gooiden en toch een rouwstuk maakten. De printservice die eigenlijk gesloten was, maar toch een programmaboekje voor de afscheidsbijeenkomst maakte. En ik kan nog ontelbare andere voorbeelden noemen.

Ik heb lang gedacht dat het een belasting voor de ander is als je om hulp vraagt. Maar ik heb gemerkt hoe fijn het is als je iets kunt doen in zo’n slopend proces. Dat je met jouw hulp een tipje verlichting kunt brengen. En precies ditzelfde merk ik bij anderen: dat ze heel blij zijn als ze ergens mee kunnen helpen.

Dus zit jij in een moeilijke situatie en vraagt iemand of hij je kan helpen: zeg ja! Daar doe je jezelf en de ander een plezier mee.

Wees lief 

Gister stond ik in de supermarkt. Ik ging een pakketje ophalen dat tijdens de begrafenis was bezorgd. Ik had het papiertje mee waarop stond dat het pakketje daar was afgeleverd. De dame die me hielp snauwde dat ze niks had aan het papiertje. Maar dat ik mijn naam en adres moest geven. Natuurlijk kon ze aan mijn gezicht (met mondmasker) niet zien hoe verdrietig ik was. Maar ik kon mijn tranen nauwelijks bedwingen. En zo is het vaker. Jij en ik weten lang niet altijd, wat zeg ik: bijna nooit wat er in het leven van de ander speelt. Maar door gewoon aardig te doen (en hoeveel moeite kost dat) maak je het een stuk minder moeilijk.

Geniet je suf

Het is 100% waar dat je in moeilijke situaties meer geniet van de kleine dingen. Knuffelen met je hondje, een ziekenhuiskamer met fijn uitzicht, een nacht goed slapen, een dag met weinig pijn. Tel je zegeningen en knuffel je dierbaren. En maak samen mooie herinneringen: speel een spelletje, kijk samen een film, maak een wandeling, kook samen, eet samen. 

PS: toch nog kennismaken met Jonatan?

Jonatan heeft vlak voor zijn overlijden meegewerkt aan het tv-programma Pauw komt binnen. Jeroen Pauw gaat in gesprek met betrokkenen over hoe hun leven is beïnvloed door Corona. Ook zijn oncoloog van het Prinses Máxima Centrum en mijn zus komen aan het woord. De aflevering met Jonatan wordt uitgezonden op 6 december 22.15 uur op NPO1 en is later terug te zien via Uitzending gemist.

Meer leren over dit onderwerp? Misschien is dit interessant voor je:

Zorg rond het sterven

Palliatieve pijnbestrijding