Na 2 deliers was de toch al kwetsbare gezondheid van mijn schoonvader nog verder verslechterd. Hij kon niet meer lopen en ook zijn geest ging verder achteruit. Hoewel hij ons tot het allerlaatst is blijven herkennen en onze namen wist, vergat hij telkens dat hij niet kon lopen.
Na zijn laatste delier verbleef hij een week of 6 in het verpleeghuis op een gesloten PG-afdeling. En al was hij dan enorm achteruitgegaan, hij knapte wel een beetje op. Hij was geestelijk (soms) een stuk helderder dan zijn afdelingsgenoten. Daarnaast speelde zijn kampverleden (hij zat ooit in een Jappenkamp) op: hij zag hekken en kettingen en voelde zich opgesloten. Mijn schoonmoeder heeft hem toen mee naar huis genomen en met thuiszorg is hij nog 5 weken thuis geweest.
Advance care planning
Advance care planning (ACP) gaat over de wensen van de cliënt en zijn familie rond het levenseinde. Dit onderwerp moet bij opname van het verpleeghuis aan de orde komen, volgens het kwaliteitskader van verpleeghuizen.
Of dit al een vast onderdeel is bij een intake in de thuiszorg betwijfel ik (als jij het wel weet, laat dan een reactie achter bij de comments). Het gaat over vragen over welke behandelingen iemand nog wel en niet wil. Wil iemand nog gereanimeerd worden? Antibiotica krijgen? In het ziekenhuis opgenomen worden?
Pittige stof, het lijkt mij best lastig om dit met iemand te bespreken als je elkaar nauwelijks kent. Aan de andere kant is het ook wel een beetje kop-in-het-zand steken: uiteindelijk gaan we allemaal een keer… Meer over ACP bij dementie kun je lezen in dit interessante artikel.
Zorg voor de familie
Natuurlijk ligt de focus van de zorg op de stervende, maar aandacht voor de familie is waardevol. In het ziekenhuis kwam nog een geestelijk verzorger langs die met hem en mijn schoonmoeder gebeden heeft. Er was een kist met informatie, pepermuntjes en een dekentje voor de wakenden. We kregen chocolademelk en mijn schoonzus mocht blijven slapen.Het klinkt allemaal heel vanzelfsprekend, maar in een ander ziekenhuis waar hij eerder dit jaar in zorgwekkende toestand lag, gebeurde dit allemaal niet. Wat doe jij om goede zorg aan de familie te geven?
Duidelijke, realistische communicatie
Mijn schoonvader verbleef tijdens zijn laatste levensdagen in het ziekenhuis. De communicatie was prima. Met begrip, maar zonder wollig of onduidelijk te zijn, werd zijn situatie toegelicht. Wat een verschil met de diëtiste die de week voor zijn overlijden nog voor een half jaar (!) aan eiwitpreparaten bestelde, zodat “meneer kon aansterken”. Als je de tijd neemt om met de cliënt en zijn familie de situatie door te nemen en dat met warmte en geduld vertelt, dan is er natuurlijk schrik. Maar dat iemand heel erg ziek is en dat zijn krachten afnemen, komt voor niemand als een verrassing. Werken aan “verbetering” en “aansterken” waren in zijn situatie onhaalbaar en gaven een onjuist beeld van de situatie.
Focus
Tijdens de laatste levensdagen kan de focus van de familie zo gericht zijn op de patiënt, dat ze de rest van de wereld vergeten. Begrijpelijk. Toch is het goed om ter sprake te brengen of er misschien nog anderen zijn die afscheid willen nemen? En het is ook goed dat de wakenden rust nemen, omdat het sterven best lang kan duren. Als iemand dan al die tijd nauwelijks slaapt, eet of drinkt, dan heb je er een patiënt bij.
Begraven of cremeren?
De schoonmoeder van mijn beste vriendin orkestreerde heel haar eigen dienst: van kaart tot muziek tot teksten, alles bereidde zij voor. Mijn schoonvader maakte een ander ziekteproces door, maar ook zijn persoonlijkheid was anders. Zijn laatste wens was om te zijner tijd met zijn vrouw herenigd te worden.
Het is niet mijn idee dat je als verzorgende of verpleegkundige aan elke cliënt vraagt wat iemand precies wil rond en na zijn overlijden; dat hangt af van jezelf, de cliënt en jullie relatie.
Maar misschien is het te overwegen om te informeren naar de laatste wensen bij bijvoorbeeld cliënten zonder sociaal netwerk. Hebben ze op papier wat ze willen? Is er een up-to-date adressenlijst en waar is die te vinden? Mijn overbuurvrouw heeft me verteld dat ze haar wensen heeft opgeschreven en ze heeft me de vindplaats van deze wensen verteld, mocht zij onverwachts overlijden.
Mijn persoonlijke overdenkingen
Het zijn zo een aantal persoonlijke overdenkingen. Heb jij nog tips voor collega-verzorgenden en -verpleegkundigen rond overlijden? Wil je ze dan in de reacties zetten?
Artikel geschreven door:
Hedwig Schlötjes-Belle
Hedwig Schlötjes is de gedreven oprichter van E-learning Made Easy. Door haar jarenlange ervaring in de zorg en als trainer, was zij van mening dat er in de zorg e-learning nodig is die uitgaat van de dagelijkse praktijk en leerbehoefte van de medewerkers. In 2018 werd de Leren=Leuk Academie gelanceerd, met daarin een complete leerlijn voor elk functieniveau. Benieuwd geworden? Kom hier meer te weten over Hedwig en haar team.
na een overlijden sturen we een condoleancekaartje namens het team, Hedwig ook voor jou mijn persoonlijke condoleance! eenmaal kregen we een telefoontje, iemand had zo’n kaartje ontvangen en was erg geschrokken, want haar man was toch niet dood!? werk in een grote instelling en contactgegevens waren uit het digitale adressysteem gehaald en onbedoeld was het misgegaan, dat zal ons niet meer gebeuren, we blijven kaartjes sturen maar kijken drie keer beter of alles wel klopt
Dank Frouke voor je condoleances. En mooi dat jullie een kaartje sturen (al ging het dan een keertje mis).
Ik heb sinds de tijd dat ik in de ouderen zorg niet gehoord en vernomen dat daar iets mee gedaan wordt. Ik zou er best scholing in willen hebben om het te kunnen toepassen. Zolang ik nog werk.
Hedwig gecondoleerd! Ik kan me herinneren dat het toch de communicatie tussen afdelingen was die niet goed liep. De fysiotherapie die niet wist dat het al zo slecht ging en net als jouw dietiste nog flink wilde gaan oefenen..
Dag Joitske,
dank voor je condoleance. Wat jij noemt is ook een vreemd staaltje gebrek aan realiteitszin…
Hartelijke groet,
Hedwig
Alsnog gecondoleerd Hedwig!
Dit is zeker een pittig onderwerp.
Bijeenkomsten en praatgroepen organiseren
zowel voor mantelzorgers en andere disciplines
helpt een heleboel. Zo kom je meer te weten,
en waar men tegen aanloopt.
Beste Hedwig
gecondoleerd met het overlijden van je schoonvader.
bij ons op de somatische verpleegafdeling van het verpleeghuis waar ik werk,sturen wij altijd een condoleancekaart naar de nabestaanden.Verder proberen wij een collega te sturen naar crematie of begrafenis.Tijdens laatste levensfase,zorgen wij intensief voor onze bewoner in de terminale fase,maar ook intensief voor de familie.extra eten,overnachten,gesprekken voor zowel bewoner als familie,is altijd mogelijk.wanneer het einde nadert,laten wij de familie een laatste zorg formulier invullen.Hartelijke groet,Wim
Hallo Hedwig,
gecondoleerd met je schoonvader. Stoer dat je daar zo snel al weer leerpunten uit weet te destilleren en deze met ons deelt. Mogelijk kan de Universiteit van Humanistiek in Utrecht de verpleegkundige beroepsgroep ondersteunen bij ethische vraagstukken zoals wel/ niet door behandelen (TLC tender, love and care) en overige levenseinde vraagstukken in de thuiszorg
Dank je voor je condoleances Jacqueline. Of dat stoer is weet ik niet, het is denk ik mijn natuurlijke modus. Dank voor je tip over de HU, ga ik onthouden!
Bedankt voor dit mooie stuk over Advance care planning. Het drukt bij mij op een knop. Mijn vader kreeg een beroerte en wilde niet meer verder. Hij kon het alleen niet meer zeggen en had het ook niet op papier staan. Voor het ziekenhuis bleek dit een dilemma. Uiteindelijk is het belangrijk, dat je dergelijke beslissingen nooit in de handen legt van de nabestaanden.
Hoi Natalie, ik denk dat vooral belangrijk is dat mensen erover nadenken en vastleggen wat ze willen. Maar daarnaast denk ik dat het ook goed is om het er met je naaste familie over te hebben. Mijn familie weet heel goed hoe ik erover denk. Dat helpt zeker. Niemand heeft het eeuwige leven, we gaan allemaal een keer dood.