Bevoegd en bekwaam worden zo vaak naast en door elkaar gebruikt, dat het moeilijk kan zijn ze uit elkaar te houden. Toch is het niet zo heel erg moeilijk.
Bevoegd
Bevoegd ben je door opleiding en organisatie. Je hebt een MBO verpleegkunde gedaan. Daardoor ben je bevoegd om bijvoorbeeld te injecteren. Of je bent helpende plus. In sommige organisaties mag je dan bijvoorbeeld medicatie aanreiken. Bevoegd is dus een combinatie van opleiding en organisatieregels.
Bekwaam
Bekwaam gaat over de zorgprofessional als individu, de ik. Ben ik vaardig? Weet ik voldoende? Kan ik dit? Bekwaam bestaat uit een kenniscomponent en een vaardigheidscomponent. Bij injecteren bijvoorbeeld moet je op de hoogte zijn van de actuele kennis over injecteren en alles wat daarmee samenhangt. En je moet de handeling zelf goed kunnen uitvoeren. Dit kan bijvoorbeeld in het skillslab waar je laat zien dat je de handeling beheerst.
En de wet BIG dan?
In de wet BIG is vastgelegd dat sommige geneeskundige handelingen alleen zelfstandig mogen worden uitgevoerd door een klein aantal beroepsbeoefenaren. Daarbij kun je denken aan een arts, tandarts of verloskundige. Zij mogen opdracht aan anderen geven om bepaalde handelingen uit te voeren. Dit is het uitvoeringsverzoek.
Met het uitvoeringsverzoek leggen zij een opdracht neer bij verpleegkundigen of verzorgenden IG voor bijvoorbeeld het geven van een injectie. In de wet BIG is ook vastgelegd dat iemand bevoegd EN bekwaam moet zijn voor voorbehouden handelingen.
Voorbehouden handelingen
In de lijst met voorbehouden handelingen staan alleen die handelingen waarbij de zorgvrager een groot risico loopt op schadelijke gevolgen bij ondeskundige uitvoering. Degene die deze handeling uitvoert moet bevoegd en bekwaam zijn.
Hoe zit het dan met risicovolle en algemene handelingen?
Maar ook bij risicovolle of algemene handelingen in de zorg geldt altijd dat ze zorgvuldig moeten worden uitgevoerd. De zorgprofessional moet bekwaam zijn voor de taken die ze uitvoert.
Wat is belangrijker: bevoegd of bekwaam?
Bevoegd ben je dus door opleiding of scholing. Of je bekwaam bent, is telkens een individuele afweging. Twee voorbeelden om dat duidelijker te maken.
Als iemand net haar diploma MBO verpleegkunde heeft gehaald en zich nog onzeker voelt over een bepaalde handeling dan is zij voor die handeling NIET bekwaam. Door te oefenen en mee te kijken met collega’s kan ze werken aan haar gevoel van bekwaamheid.
Je bekwaam voelen kan ook gaan om een momentopname: stel dat een verpleegkundige net te horen heeft gekregen dat haar moeder borstkanker heeft. Op dat moment kan ze zichzelf niet bekwaam voelen om een infuus met chemo in te brengen bij een patiënt. Omdat ze te trillerig is en het te dichtbij voelt. Bekwaam is in die zin dus een afweging die je telkens opnieuw moet maken.
Of bevoegd of bekwaam belangrijker is kun je niet stellen, het is de combinatie.
Is e-learning voldoende om weer bekwaam te zijn?
We krijgen regelmatig van zorgprofessionals en organisaties de vraag of e-learning voldoende is om bekwaam te zijn. Met e-learning kun je bekwaam blijven voor het kennisgedeelte. Voor het gedeelte waarin je vaardig moet zijn, is het skillslab nodig. Alleen e-learning is dus onvoldoende.
Het ezelsbruggetje voor bevoegd en bekwaam
BevOeGd bevat de O van organisatie en opleiding. De combinatie van organisatie en opleiding maakt dat een zorgprofessional bevoegd is voor een bepaalde handeling. In bevoeGd zit ook de G. De vraag bij bevoegd is: maG ik dit?
BeKwAAm bevat de AA van vaardig en de K van iK en Kunnen, kennis. Bekwaam is de individuele beoordeling van de zorgprofessional of zij voldoende kennis heeft en vaardig is in de handeling. De vraag bij bekwaam is: KAN ik dit?
