Wet zorg en dwang, wat moet ik ermee?

De Wet zorg en dwang gaat per 2020 de wet BOPZ vervangen. Heel kort door de bocht wordt hierin geregeld wat de wettelijke kaders zijn bij iemand die onvrijwillige zorg krijgt. Iemand heel strak aanschuiven aan de grote tafel in de huiskamer, zodat hij niet kan gaan dwalen is beperking van bewegingsvrijheid. Mag dat wel of niet, of …. Lees hieronder de belangrijkste punten. Of lees ons nieuwste artikel over de wet zorg en dwang.

Wet zorg en dwang in 3 regels

In de Wzd staan de wettelijke kaders wanneer onvrijwillige zorg verleend kan worden, hoe het besluit daarover wordt genomen en hoe dit wordt geëvalueerd. Ook wordt bepaald voor wie deze wetgeving geldt en waar.

Wet zorg en dwang: voor welke zorgvragers?

Met de nieuwe wet mag onvrijwillige zorg, onder bepaalde spelregels, worden geboden aan mensen met een psychogeriatrische aandoening (PG) of verstandelijke beperking (VG). In de oude wet was zorg met dwang alleen van toepassing voor zorgvragers met een gedwongen opname.

Wet zorg en dwang geldig voor zorgvragers die zorg krijgen vanuit een Wlz instelling

Met de wet BOPZ konden zorgvragers alleen zorg met dwang krijgen in een locatie met BOPZ aanmerking. Hiervoor was het nodig een aanvraagprocedure te doorlopen. Nu kunnen zorgorganisaties aangeven op welke locaties zij onvrijwillige zorg leveren en dit komt in een openbaar register. Ze worden achteraf getoetst of zij zich aan de spelregels houden.

Daarmee wordt het dus makkelijker om zorgvragers met PG problematiek onvrijwillige zorg aan te bieden. De zorgvrager hoeft dan niet meer te verhuizen omdat de locatie niet voldoet. En die zorg kan ook ambulant aan huis worden gegeven, denk bijvoorbeeld aan de VPT zorg (volledig pakket thuis).

Wat is onvrijwillige zorg?

Onvrijwillige zorg is alle zorg die de zorgvrager zelf niet wil of nodig vindt. Overigens is het ook onvrijwillige zorg als de vertegenwoordiger instemt, maar de zorgvrager zich verzet. Voorbeelden van onvrijwillige zorg zijn:

• gedwongen toediening van vocht, voeding en medicatie
• medische handelingen vanwege de verstandelijke beperking of dementie of behandelingen vanwege een lichamelijke ziekte
• beperking van bewegingsvrijheid
• insluiten
• uitoefenen van toezicht op betrokkene
• onderzoek aan kleding of lichaam
• onderzoek van de woon- of verblijfsruimte op middelen die het gedrag beïnvloeden en gevaarlijke voorwerpen
• controle op de aanwezigheid van middelen die het gedrag beïnvloeden
• beperking van vrijheid om het eigen leven in te richten, waardoor de cliënt iets moet doen of laten
• beperking in het recht op het ontvangen van bezoek

In ambulante situaties zoals in de thuiszorg mag nooit insluiting of fixatie plaatsvinden. Ook niet als dit volgens het stappenplan is vastgesteld.

Of zorg onvrijwillig is, bepaalt de zorgvrager of zijn vertegenwoordiger. En dat maakt het gelijk ook best lastig. Want bedsensoren beperken de zorgvrager niet, maar toch kan de zorgvrager aangeven dat hij geen bedsensoren wil. Bijvoorbeeld omdat hij het een vervelend idee vindt of omdat hij vindt dat dit elektromagnetische straling veroorzaakt. En dan is het onvrijwillige zorg die je pas mag inzetten als er een ernstig nadeel is en andere alternatieven zijn afgevallen. Ook moet je bij een zorgvrager die niet instemt, het stappenplan doorlopen.

Het stappenplan onvrijwillige zorg

Eerst wordt bepaald of er een ernstig nadeel is, waardoor het nodig kan zijn om tegen de wens van de zorgvrager toch bepaalde zorg te verlenen.

Een ernstig nadeel is bijvoorbeeld als de zorgvrager zichzelf of anderen in levensgevaar brengt. Of er is een ernstig risico dat de zorgvrager zichzelf of iemand ander ernstig lichamelijk letsel toebrengt. Ook verwaarlozing, bedreigde veiligheid en oproepen van agressie bij anderen zijn een paar voorbeelden van ernstige nadelen (voor het volledige overzicht van ernstige nadelen klik hier, zie vraag 3).

Onvrijwillige zorg kan alleen voor bepaalde tijd in het zorgplan worden opgenomen. In de eerste fase kan dat maximaal voor de duur van 3 maanden. Daarna kan de maatregel telkens maximaal met 6 maanden verlengd worden. De maatregel moet elke keer geëvalueerd worden na die periode. Degene die het zorgplan opstelt, heet zorgverantwoordelijke. Zij beslist in overleg met de Wzd arts en deskundigen of onvrijwillige zorg nodig is.

Het stappenplan moet altijd gevolgd worden als:

1. medicatie wordt voorgeschreven met als doel de zorgvrager rustig te houden
2. er sprake is van beperking van bewegingsvrijheid
3. insluiting aan de orde is
4. bij elke inzet van zorg waarmee de zorgvrager het niet eens is

Volgens de wet moet de onvrijwillige zorg geregistreerd worden zodat achteraf bepaald kan worden hoe dit proces is verlopen en vanaf wanneer dit geldt.

Wat me opvalt bij de Wet zorg en dwang

Ik vraag me een paar dingen af na het lezen van de wet.

Deze wet is alleen bedoeld voor zorgvragers met een PG of VG indicatie. In de Thuiszorg kun je bij mensen komen die officieel die diagnose nog niet hebben. Dat kan best lastig zijn als de zorgvrager en/of familie niet wil meewerken.

Een ander opvallende punt is: degene die verantwoordelijk is voor het opstellen van het zorgplan, de zorgverantwoordelijke. In de thuiszorg is dit de wijkverpleegkundige: een HBO-opgeleide verpleegkundige die samen met de zorgvrager en mantelzorger vaststelt met welke zorgproblemen de thuiszorg aan de slag gaat. Voor veel organisaties nog best lastig, omdat er te weinig HBO verpleegkundigen zijn. En van wijkverpleegkundigen hoor ik terug dat zij eigenlijk ook bijna niks anders doen dan indicaties stellen en dat niet echt een uitdaging vinden.

In de VG is niveau 4 benoemd om het zorgplan, inclusief overwegingen voor onvrijwillige zorg te maken. En in de PG ligt dit bij …. niveau 3. Ik lees geen enkele overweging waarom specifiek dat niveau, dus het lijkt er heel erg op dat dit vooral met een blik op de gangbare praktijk is gemaakt. En al ben ik daar een voorstander van, ik vind het wel vreemd dat dit in verschillende settings tot zulke grote verschillen kan leiden! Wat uiteraard niks zegt over de inzet of kwaliteit van medewerkers, maar juist dat inflexibiliteit om het opstellen van een zorg in de thuiszorg uitsluitend door HBO verpleegkundigen te laten uitvoeren.

En jij, heb jij vragen? Wat valt jou op? Is de wet volgens jou uitvoerbaar? Waar zitten haken en ogen? Ik ben benieuwd, ik lees je reactie of vraag graag!

Meer weten? Lees ons nieuwe artikel en laat weten als je interesse hebt voor de e-learning.

Artikel geschreven door:

Hedwig Schlötjes-Belle

Hedwig Schlötjes is de gedreven oprichter van E-learning Made Easy. Door haar jarenlange ervaring in de zorg en als trainer, was zij van mening dat er in de zorg e-learning nodig is die uitgaat van de dagelijkse praktijk en leerbehoefte van de medewerkers. In 2018 werd de Leren=Leuk Academie gelanceerd, met daarin een complete leerlijn voor elk functieniveau. Benieuwd geworden? Kom hier meer te weten over Hedwig en haar team.

• Volgen
• Volgen
• Volgen