Sinds de invoering van de wet zorg en dwang is het centrale thema niet meer vrijheidsbeperking, maar onvrijwillige zorg. En dan het minimaliseren van die onvrijwillige zorg.
Nee, tenzij
Het motto van de wet zorg en dwang is Nee, tenzij. Daarmee wordt bedoeld dat er uitsluitend onvrijwillige zorg mag plaatsvinden als er sprake is van een ernstig nadeel. En de zorgvrager die het betreft moet lijden aan dementie of een gelijkgestelde aandoening of een verstandelijke beperking hebben.
Onvrijwillige zorg
Eigenlijk kun je uit het kernbegrip onvrijwillige zorg al halen wat het betekent: het gaat om zorg die de zorgvrager niet wil. Als zorgprof moet je alert zijn op wat de zorgvrager niet wil en wat dus onvrijwillige zorg is. De ene keer is dat duidelijker dan de andere keer: het is niet alleen verbaal aangeven dat iemand het niet wil. Onvrijwillige zorg is ook meneer Van Kooten die elk moment bij de toegangsdeur van de gesloten afdeling staat om met het bezoek mee naar buiten te glippen. Onvrijwillige zorg is ook mevrouw Jasmina die haar lippen stijf op elkaar houdt voor haar medicatie. En onvrijwillige zorg is ook mevrouw Bol die er bij de bingo steeds vandoor wil gaan, waardoor de vrijwilliger haar stevig onder tafel schuift.
Ernstig nadeel
In de wet staat dus dat onvrijwillige zorg alleen mag worden toegepast bij een ernstig nadeel of dreigend ernstig nadeel. Kort gezegd is een ernstig nadeel een situatie waarin de zorgvrager zichzelf, anderen of zijn omgeving in een gevaarlijke situatie brengt.
Zorgverantwoordelijke
De zorgverantwoordelijke is degene die het zorgplan opstelt en zij is verantwoordelijk voor het al dan niet inzetten van onvrijwillige zorg. In het verpleeghuis is dit meestal de EVV-er. In de thuiszorg is dit de wijkverpleegkundige. Misschien denk je nu, huh in de thuiszorg? Ja, met de invoering van de wet zorg en dwang mag deze overal plaatsvinden, dus niet alleen op een specifieke BOPZ-afdeling van het verpleeghuis.
Stappenplan
In principe staat in een zorgplan van iemand met dementie (of gelijkgestelde aandoening) dus alleen vrijwillige zorg. Onvrijwillige zorg mag dus niet, alleen maar in bijzondere situaties. Als iemand zorg weigert, dan is stap 1 voor de zorgverantwoordelijke om te bepalen of daaraan een mogelijk ernstig nadeel is of dreigt. Als dat zo is, roept ze een MDO bij elkaar en daarin gaat ze eerst op zoek naar vrijwillige alternatieven: welke zorg accepteert de zorgvrager wel waardoor het ernstig nadeel niet optreedt. Pas als er geen vrijwillige alternatieven zijn, kan met verschillende disciplines besloten worden of de zorg die de zorgvrager niet wil, toch noodzakelijk is. In het stappenplan staat ook dat de onvrijwillige zorg eerst om de 3 maanden en na een jaar om de 6 maanden geëvalueerd moet worden. Daarbij worden telkens nieuwe zorgprofessionals betrokken, met als doel om te blijven zoeken naar zorg die wel vrijwillig is.
Maar mag dat dan allemaal wel?
De wet zorg en dwang is ingewikkeld en er zitten een hoop uitzonderingen in. Dat is ook niet gek als je bedenkt dat er 10 jaar over is nagedacht. Maar aan de hand van de volgende voorbeelden kun je zien dat het wel te doen is.
Medicatie en wet zorg en dwang
Bij medicatie kun je je voorstellen dat dit een gevaar voor de zorgvrager of de omgeving kan opleveren. Maar dat geldt niet voor elk medicijn, dus ook hier moet die afweging van ernstig nadeel worden gemaakt en moet de arts betrokken worden.
Klemvast bij de bingo en de wet zorg en dwang
De vrijwilliger die mevrouw Bol naar de bingo brengt en haar stevig onder tafel zet: dat mag niet want het levert geen ernstig nadeel op. Dit voorbeeld geeft gelijk ook aan dat iedereen in de ouderenzorg op de hoogte moet zijn van de basisregels van de wet zorg en dwang. Dus ook vrijwilligers, baliemedewerkers en huishoudelijk medewerkers.
Eerst een hartige boterham, dan een zoete en de wet zorg en dwang
Ook de “regel” eerst een boterham met hartig en dan een met zoet heeft niks te doen met een ernstig nadeel. Het idee is dat dit gezonder is. En misschien is dit zo, maar als een zorgvrager eerst of alleen een boterham met jam wil: dan mag hij dat. En nu denk je: ja maar als deze man nou ernstig allergisch is voor de aardbeien in de jam? Dan moet het MDO op zoek naar vrijwillige alternatieven. Lust meneer ook een jam waarvoor hij niet allergisch is? Of lust hij ander zoet broodbeleg waarvoor hij niet allergisch is?
Gesloten afdeling en de wet zorg en dwang
Voor sommige zorgvragers kan een gesloten afdeling nodig zijn. Bijvoorbeeld als ze weglopen en dan een gevaar in het verkeer zijn. Maar het idee was dat elke zorgorganisatie met gesloten afdelingen, dit met de start van de wet zorg en dwang zou gaan evalueren. Maar: de start van de wet zorg en dwang was in 2020. Toen lag alle focus begrijpelijkerwijs op Corona. Het is jammer dat die evaluatie niet grootscheeps heeft plaatsgevonden, want het is zeer de vraag of er voor elke zorgvrager een ernstig nadeel dreigt en of er geen vrijwillig alternatief is. Niet elke zorgvrager met dementie is een verkeersgevaar en niet iedereen wil per se het verpleeghuis verlaten: misschien wil de zorgvrager gewoon lekker op een bankje in de tuin zitten. Of misschien is een gps-tracker voor hem een aanvaardbaar alternatief voor het geval hij de weg kwijtraakt. Natuurlijk bestaat is er de mogelijkheid dat er een gevaarlijke situatie ontstaat. Maar het is de vraag wat het kost om elk gevaar op voorhand proberen te vermijden. Daarmee wordt het leven, ook voor iemand met dementie, namelijk doodsaai!
Voor iedereen een e–learning Wet zorg en dwang
De wet zorg en dwang geldt voor alle zorgvragers met dementie. Dat betekent dat de wet dus van toepassing is op iedereen die professioneel werkt met mensen met dementie. En dat zijn er veel. Bovendien hoeft niet iedereen evenveel te weten van de wet. Daarom hebben we 4 modules over de wet zorg en dwang:
- Basiscursus wet zorg en dwang niveau 1 en 2: voor medewerkers van niveau 1 en 2 en ook voor vrijwilligers, baliemedewerkers, medewerkers van het restaurant
- Basiscursus wet zorg en dwang niveau 3 en 4: voor verzorgenden en verpleegkundigen die de onvrijwillige zorg uit het zorgplan mee uitvoeren
- Wet zorg en dwang voor zorgverantwoordelijken: voor de zorgverantwoordelijke die in een intramurale setting werkt
- Wet zorg en dwang voor zorgverantwoordelijken extramuraal: voor de zorgverantwoordelijke die in de thuiszorg werkt
Deze modules zijn natuurlijk onderdeel van het aanbod bij CME-Online.
