30% tot 40% van de thuiswonende ouderen van boven de 75 zonder thuiszorg zijn ondervoed. En 15% tot 20% van de ouderen in het verpleeghuis is ondervoed. Bij ondervoeding denk je waarschijnlijk direct aan afvallen en te dun zijn; maar dat hoeft niet.
Gevolgen ondervoeding
Als er een tekort is aan macronutriënten (denk: eiwitten, vetten, koolhydraten) dan val je af. In een maatschappij waar ongeveer een kwart van de mensen overgewicht heeft, is afvallen regelmatig de bedoeling. Onbedoeld gewichtsverlies treedt op als iemand geen intentie heeft om af te vallen, maar dat wel doet.
Als er een tekort is aan micronutriënten dan zijn de gevolgen vaak minder goed zichtbaar. Er kan sprake zijn van vermoeidheid, verminderde weerstand, bloedend tandvlees, wondjes die niet goed helen.
Oorzaken ondervoeding
Misschien denk je: maar de oorzaak van ondervoeding is toch te weinig eten?! Helaas is dat net even te kort door de bocht. Ondervoeding kan inderdaad ontstaan door te weinig eten. Maar ondervoeding kan bijvoorbeeld ook ontstaan door een gebrek aan eetlust, de kwaliteit van wat iemand eet en gebrekkige opname door het spijsverteringsysteem.
Waarbij het goed is om te zoeken naar de echte oorzaak. Als meneer Bernhoven een slecht gebit heeft, kan dit een oorzaak zijn van ondervoeding. Hij heeft pijn bij het eten en is bang voor de tandarts. Hij heeft als oplossing gekozen om voortaan alleen nog soep en appelmoes te eten. Dat is een te eenzijdig menu waardoor ondervoeding ontstaat.
Met de huidige hoge energieprijzen en de inflatie speelt geldgebrek ook een niet te onderschatten rol bij ondervoeding. Zoals bij mevrouw Corstanje.
Mevrouw Corstanje heeft net als meneer Bernhoven last van een slecht gebit. Ze heeft geen geld voor de tandarts en ze eet alleen soep en appelmoes omdat dit het goedkoopst is. Bij haar zijn geldproblemen de ware oorzaak van ondervoeding.
Signalen
Als iemand afvalt, zie je dat vaak niet gelijk, het gaat geleidelijk. Om ouderen met een verhoogd risico op ondervoeding goed te monitoren op ondervoeding is regelmatig wegen de eenvoudigste oplossing. Maar wat als je dat niet doet?
Gewoon goed naar iemand kijken en luisteren levert een schat aan informatie op. Bij een flink gewichtsverlies gaat kleding te ruim zitten. En ook de trouwring en het horloge lijken te wijd te zitten. Dat kun je zien en soms zal iemand er zelf ook wat over zeggen. “Zo gek, mijn broekriem zit veel te ruim, ik heb hem maar een gaatje strakker gezet. Nou ja, er mag ook wel wat af.” Ook iemand die te zwaar is, kan ondervoed zijn.
Daarnaast is het goed om bij andere signalen van mogelijke ondervoeding vervolgstappen te adviseren, bijvoorbeeld richting huisarts, diëtist of logopedist.
Meer weten over ondervoeding?
Natuurlijk zou ik je graag alles vertellen over ondervoeding! Maar dat past niet in 1 blog. Gelukkig hebben we een e-learning over Voeding en vocht, waarin al deze zaken en meer aan bod komen. Zoals: wanneer moet je aan de bel trekken bij onbedoeld gewichtsverlies en bij wie? Ook in de e-learning Kwetsbare ouderen komt ondervoeding aan de orde. En in de e-learning Slikproblemen staan slikproblemen centraal; ook dit heeft een duidelijke link met ondervoeding.
